Lukt het om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C.? Waarschijnlijk niet, meent Samar Khanna, Environmental Economist bij Schroders. Het gevolg: ernstigere en frequentere fysieke risico’s slaan sneller toe dan verwacht.  

De klimaatcrisis is niet alleen een dreiging, maar een realiteit die zich snel ontvouwt. De wetenschap waarschuwt al lang dat de opwarming van de aarde moeten worden beperkt tot 1,5 °C om te voorkomen dat het klimaat kantelt en om de ergste gevolgen van klimaatverandering af te wenden. Toch schetsen de gegevens van 2023 een angstaanjagend beeld: het was het warmste jaar ooit, en met een aanzienlijke marge. Het wordt steeds duidelijker dat de uitstoot tegen 2030 met ongeveer 43% moeten worden verminderd om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C. Dat is niet alleen een doel voor milieuduurzaamheid, maar ook een cruciale factor voor het behoud van stabiliteit op de financiële markten.

Afbeelding: Buitengewone temperatuurmetingen met betrekking tot 2023 geven aan dat het tempo van de opwarming van de aarde toeneemt.

Naarmate de kloof tussen klimaatwetenschap en klimaatscenario’s van financiële instellingen toeneemt, groeit de onderschatting van de risico’s van klimaatverandering, met grote gevolgen voor de financiële markten wereldwijd. Om de klimaatcrisis in perspectief te plaatsen en te laten zien waarom beleggers zich zorgen moeten maken over deze toenemende risico’s, belicht Khanna, de escalerende fysieke risico’s als gevolg van de verslechterende klimaatverandering en hoe beleggers wereldwijd worden beïnvloed.

Welke fysieke risico’s spelen er en raken beleggers? 

• Miljarden kostende klimaatrampen nemen toe 
• De verzekeringssector staat onder druk door natuurrampen
• Dalende voedselproductie door droogte en El Niño met als gevolg hogere voedselprijzen
• Ernstige droogteperiodes verstoren cruciale handelsroutes (Rijn, Panamakanaal)

Wat zijn de gevolgen voor beleggers? 

- Verhoogde volatiliteit 

Financiële markten zullen sneller dan verwacht een verhoogde volatiliteit ervaren door: 

• Een ongeordende transitie: Vertraagde actie op het gebied van klimaatverandering betekent dat het wereldwijde systeem een transformatie nodig heeft om de uitstoot tegen 2030 met 43% te verminderen. De omvang en het tempo van de overgang die nodig is om de opwarming te beperken tot 1,5 °C zal verstorend, duur en rommelig zijn (UNFCCC). 

• Ernstigere en frequentere fysieke risico’s die een abrupte beleidsverandering noodzakelijk maken: Gezien de trage vooruitgang naar een CO2-arme wereld, de versnelling van de klimaatverandering en ontoereikende koolstofbudgetten om de opwarming te beperken tot 1,5 °C, is de kans groter dat het mondiale systeem (en de financiële instellingen) eerder met grotere fysieke risico’s te maken krijgt.

- Voorbereiden op een warmere wereld: aanpassing wordt net zo belangrijk als beperking.

- Banken profiteren van nieuwe inkomstenstromen door groene transitie. 

- Banken in de eurozone verrekenen klimaatrisico’s in hun kredietbeleid.

Waarom is beperking van de opwarming tot 1,5°C noodzakelijk

Het risico op het veroorzaken van omslagpunten in het klimaat is aanzienlijk groter als de aarde opwarmt tot een langetermijngemiddelde van 1,5°C ten opzichte van het pre-industriële niveau. 

Klimaatkantelpunten zijn kritische drempels die, eenmaal overschreden, zelfversterkende feefbackloops creëren die onomkeerbaar zijn en die “stabilisatie van het klimaat bij gemiddelde temperatuurstijgingen verhinderen en voortdurende opwarming kunnen veroorzaken, zelfs als de menselijke emissies worden verminderd” (Steffen, Rockstrom; 2018). Met andere woorden, de aarde zal overgaan van zelfregulerend naar zelfverhittend, en menselijke inspanningen om temperatuurstijgingen voorbij dit punt te beperken zijn beperkt.

Door de onderlinge afhankelijkheid tussen verschillende klimaatsystemen kan het overschrijden van een omslagpunt in één klimaatsysteem de kans op het overschrijden van omslagpunten van andere klimaatsystemen vergroten. Dit leidt tot een cascade-effect dat het systeem in een aanzienlijk hetere toestand zou duwen (OESO).

Klimaatwetenschappers hebben toenemende cascade-risico’s vastgesteld bij de huidige gemiddelde langetermijntemperaturen op aarde van 1,2°C. De ijskap van West-Antarctica en Groenland is aanzienlijk gedestabiliseerd. Volgens de British Antarctic Survey verminderen de verdwijnende helderwitte ijskappen het vermogen van de aarde om de energie van de zon terug de ruimte in te reflecteren. Hoe meer ijskappen smelten, hoe meer warmte de donkere watermassa’s absorberen. 

Deze snel smeltende ijskappen vertragen op hun beurt de oceaancirculatie. Ook bekend als de Golfstroom - het is een systeem dat water in de Atlantische Oceaan laat circuleren en warm water naar het noorden brengt en koud water naar het zuiden. De Golfstroom is de zwakste in 1600 jaar, waardoor de voedselproductie afneemt (OESO) en het Amazonewoud wordt gedestabiliseerd.

Het terugdringen van de koolstofuitstoot met 43% tegen 2030 is een cruciale tussentijdse mijlpaal op weg naar netto nul tegen 2050, omdat het ervoor zorgt dat de temperatuurstijging wordt beperkt tot 1,5°C, omslagpunten worden vermijden en de ergste gevolgen van de klimaatverandering worden afgewend.

Lees ook het artikel: The heat is on: How investors are underestimating physical risks of climate change van Samar Khanna, Environmental Economist bij Schroders.