Hoe ziet het pensioen van de toekomst eruit? We kunnen ons voorstellen dat meerdere pensioenfondsen worstelen met deze vraag, gezien de lage rente en lage dekkingsgraden. De Sociaal Economische Raad heeft in 2015 meerdere mogelijke varianten voorgesteld om ons pensioenstelsel te versterken. ‘Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling’ komt naar voren als interessante, maar nog deels onbekende variant. Wat wordt hieronder verstaan en hoe kan de uitvoering worden georganiseerd?

1. Combinatie collectief en individueel

De Collectief Individueel Defined Contribution of CIDC-variant lijkt op een beschikbare premieregeling omdat er sprake is van een individueel beleggingsdepot. Wat betreft de uitkeringsfunctie en verzekeringsfunctie lijkt de CIDC meer op een uitkeringsregeling met risicodeling binnen een solidariteitskring.

Het beleggingsbeleid in de CIDC-variant is meer reëel dan nominaal gericht. Daarmee wijkt CIDC sterk af van het huidige pensioenkader waarin de nominale uitkering centraal staat. Het huidige kader kent een grote mate van afdekking van renterisico bij negatieve/lage rendementen, veelal met behulp van complexe instrumenten. Binnen een CIDC-variant is geen rekenrente nodig om de totale pot te verdelen tussen deelnemers.

2. Voordelen CIDC

CIDC voegt drie individuele elementen toe aan de huidige pensioenregeling, die een min of meer zekere uitkering kent en een premieplafond voor de werkgever:

- individuele eigendomsrechten op basis van het ingelegde kapitaal;

- individueel maatwerk voor het risicomanagement (een life cycle);

- helder en begrijpelijk voor de individuele deelnemer.

CIDC vermindert de nadelen van individuele premieregelingen door drie collectieve elementen toe te voegen:

- collectief vastgestelde keuzearchitectuur;

- collectieve aanbesteding en uitvoering (kosten/schaalvoordelen);

- collectieve risicodeling en solidariteit (bepaalde risico’s met elkaar delen).

De grootste uitdagingen zijn de omvorming van de bestaande aanspraken, en de op- en inrichting van goede uitvoeringsorganisaties.

3. Wie kan het CIDC-model uitvoeren?

Veel pensioenfondsen denken momenteel na over hun toekomstbestendigheid.

Om voldoende schaalvoordelen te realiseren is het belangrijk dat een aantal omvangrijke pensioenentiteiten ontstaan in Nederland. Dit kan als bestaande pensioenfondsen samengaan of nieuwe entiteiten worden opgericht. Een dergelijke ‘pensioenentiteit’ is eindverantwoordelijk voor het realiseren van uitvoeringsmogelijkheden voor pensioenregelingen. Belangrijkste reden om deze pensioenentiteiten op te zetten is dat een grote groep werknemers risico’s kan delen (bijvoorbeeld het lang- en kortlevenrisico), collectief diensten kan inkopen en begeleid wordt bij het beheer van het complexe pensioenproduct. Het lijkt verstandig om vast te houden aan de bestaande grote verplichtstelling om ‘shopgedrag’ uit te sluiten. Door verschillende solidariteitskringen te onderscheiden kan de eigen identiteit van een regeling blijven bestaan, zonder dat dit ten koste gaat van de schaalvoordelen van de collectieve uitvoering.

4. Rol sociale partners

In het CIDC-model zijn onafhankelijkheid en deskundigheid belangrijke aandachtspunten. Dat betekent dat de pensioenentiteit onafhankelijk is en bij voorkeur opgericht door non-profitorganisaties. Het bestuur bestaat volledig uit onafhankelijke, externe bestuurders die geselecteerd zijn op deskundigheid en competenties. Zij hebben een betaalde baan om deze taken uit te voeren: de pensioenrechten van deelnemers waarborgen, keuzearchitectuur voor de belanghebbenden ontwikkelen en onderhouden, en toezien op de uitbesteding. Het bestuur legt verantwoording af aan een belanghebbendenorgaan, waar sociale partners en gepensioneerden zitting in kunnen nemen. Dit belanghebbendenorgaan heeft goedkeuringsrechten om bij te sturen. Het moet toestemming geven voor beslissingen over bijvoorbeeld de criteria voor de selectie en monitoring van uitvoerders, het aantal solidariteitskringen en de samenstelling van het bestuur.

5. Heldere communicatie en keuzemogelijkheden

Welk model het ook wordt, het is altijd belangrijk en nodig om helder met de deelnemers te communiceren over hun pensioen. Hiervoor kunnen zowel online als offline (met andere woorden: papier) communicatiemiddelen gebruikt worden.

Een belangrijk voordeel van individuele eigendomsrechten is dat het eenvoudiger wordt om deelnemers inzage te geven in het kapitaal dat zij hebben opgebouwd en hoeveel pensioen zij hiervoor kunnen verwachten in verschillende scenario’s. Dit draagt bij aan het bewustzijn over pensioen van deelnemers en het eventueel, binnen randvoorwaarden, bieden van keuzevrijheid aan deelnemers. Eenvoud en begrijpelijkheid moeten er uiteindelijk toe leiden dat het vertrouwen terugkeert in het pensioenstelsel, daar waar argwaan en generatieconflicten over collectieve vermogens nu nog de boventoon voeren.

Deze tekst is onderdeel van de nieuwsbrief ‘Nu, actueel’ van Kempen Capital Management.

Kempen Capital Management N.V. (KCM) heeft een vergunning als beheerder van diverse beleggingsinstellingen en voor het verlenen van beleggingsdiensten en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten.