een kwestie van leven en dood voor de volksgezondheid
Onder impuls van wetenschappelijke en technologische vooruitgang is de genezing van bepaalde vormen van kanker niet langer een utopie. Naast betere ziektebestrijding zal een interdisciplinaire aanpak een van de belangrijkste hefbomen zijn. Zoals vaak het geval is, zal de financiering allesbepalend zijn voor de toekomst.
De officiële cijfers zijn glashelder1. Kanker is de op één na belangrijkste doodsoorzaak ter wereld en kostte in 2020 tien miljoen mensen het leven. Volgens het IARC houdt één derde daarvan rechtstreeks verband met vijf belangrijke risicofactoren: zwaarlijvigheid, voeding, lichamelijke conditie, alcohol- en tabaksgebruik, de belangrijkste oorzaak van de dodelijkste vorm van kanker, longkanker, die 18% van de overlijdens vertegenwoordigt. Een ander opvallend kenmerk is dat kanker zich snel verspreidt en 19 miljoen mensen de diagnose kregen. Borst-, long-, darm-, prostaat- en huidkanker komen het vaakst voor. De belangrijkste kritieke indicatoren van zijn expliciet en geven aan welke weg nog moet worden afgelegd om de sociale, menselijke en financiële gevolgen van kanker, waarvan de jaarlijkse kosten op 1.160 miljard dollar worden geraamd2, te beperken. Naast een betere toegang tot steeds geavanceerdere behandelingen zullen preventie en vroegtijdige opsporing cruciaal worden. Het zou ook absoluut en kosteneffectief zijn om de bestaande diensten uit te breiden: dit zou 12,43 dollar per geïnvesteerde dollar kunnen opleveren3.
Aanzienlijke vooruitgang
Onder impuls van dynamisch onderzoek hebben we de laatste tien jaar heel wat vooruitgang geboekt. “Die vooruitgang is te danken aan een beter begrip van de ziekte, de risicofactoren en de omstandigheden waarin ze zich voordoet,” zegt professor Fabrice Barlesi, algemeen directeur van Gustave Roussy. De oncologische geneeskunde heeft sterker ingezet op preventie, met name dankzij de betere screening, en is onmiskenbaar veel nauwkeuriger geworden. Wetenschappelijke kennis is hier een belangrijke factor in geweest. “De moleculaire genotypering van kankers, die grotendeels is voltooid, heeft de ontwikkeling van zeer doeltreffende gerichte therapeutische strategieën mogelijk gemaakt, waardoor de behandeling van veel patiënten aanzienlijk is verbeterd. Een baanbrekende verandering die ook de opmars van immuuntherapie bevorderde. “Deze nieuwe aanpak, waarmee de activiteit van het immuunsysteem kan herstellen, heeft interessante resultaten opgeleverd bij ziekten met een zeer ernstige prognose, zoals melanoom of longkanker,” zegt Fabrice Barlesi. Volgens hem is bij 15-20% van de met immunotherapie behandelde patiënten de levensverwachting zeer aanzienlijk verlengd. Een andere belangrijke trend: de komst van CAR-T-cellen biedt onmiskenbaar nieuwe kansen voor de behandeling van hematologische kankers. De eerste succesverhalen lijken dat te bevestigen. Deze veelbelovende technologie moet nu worden toegepast op vaste tumoren.
Wereldkankerdag: de uitdaging van (h)erkenning
Voor een eerlijkere zorg! De Wereldkankerdag van dit jaar staat in het teken van het (h)erkennen van ongelijkheden in de kankerzorg. Dit evenement zal een goede gelegenheid zijn om de status-quo, die voor zoveel menselijk leed zorgt, op de korrel te nemen. Behandeling, preventie, screening… De nadruk zal hoofdzakelijk liggen op de toegang tot essentiële gezondheidsdiensten, die sterk verschilt naargelang het inkomens- en opleidingsniveau en het land. Naast discriminatie terugdringen op grond van etniciteit, geslacht, seksuele geaardheid, handicap en levensstijl, zal de internationale gemeenschap ook meer moeten inzetten op kennis. “De mensen voorlichten, sensibiliseren en opleiden, vooral jongeren, is essentieel in de strijd tegen kanker”, aldus professor Fabrice Barlesi, algemeen directeur van Gustave Roussy.
Realistische verwachtingen
Om een nieuwe mijlpaal te bereiken, zullen de wetenschappers heel wat uitdagingen moeten overwinnen. “We zullen een manier moeten vinden om de primaire resistentie te omzeilen die immuuntherapieën bij sommige patiënten ondoeltreffend maakt, hetzij door ze met elkaar te combineren, hetzij met andere behandelingen,” legt prof. Barlesi uit. Zo is een van de belangrijkste moeilijkheden om de ziekte beter onder controle te krijgen. Net als CAR-T-cellen zou de ontwikkeling van celtherapieën en nieuwe doelgerichte therapieën hiertoe moeten bijdragen. Het is duidelijk dat proactief handelen erg bepalend zal zijn voor het verdere verloop. “We zullen avatars van een tumor kunnen creëren waarmee we de meest geschikte behandelingen voor elke patiënt kunnen testen en identificeren. Daarom zullen we proactief moeten handelen om de kansen op succes te vergroten. “De nazorg van kanker is ook een domein waarop nog veel verbetering mogelijk is, zeker bij kinderen. Dat werd lang genegeerd. De bedoeling is glashelder: de gevolgen van de behandelingen en de ziekte tot een minimum beperken, zodat de patiënten zo lang mogelijk kunnen leven… in optimale omstandigheden. Verschillende hinderpalen staan in de weg van dit ideaalbeeld. “Interdisciplinariteit zal de belangrijkste driver van disruptieve innovatie worden. Ervaringen en expertise uitwisselen zal onze kracht zijn,” zegt Fabrice Barlesi.
Bloedonderzoek: een erg bemoedigende ontdekking
Dit is een absolute primeur. Onderzoekers van de Universiteit van Oxford* zijn er immers in geslaagd een bloedtest te ontwikkelen die kanker vroegtijdig kan opsporen bij mensen met onverklaarbare symptomen, zoals gewichtsverlies of vermoeidheid. Hoewel deze test het type tumor niet kan identificeren, kan hij wel nagaan of er eventuele uitzaaiingen zijn met een efficiëntie van 94%. Op basis van de metabolomics-analyse aan de hand van kernspinresonantie, die met succes is gebruikt voor het screenen op multiple sclerose, werd dit getest op bloedstalen van 300 patiënten. De methode moet nu op grotere schaal worden getest om na te gaan of deze belofte stand houdt. (*) « Metabolomic biomarkers in blood samples identify cancers in a mixed population of patients with nonspecific symptoms », Clinical Cancer Research (januari 2022).
Belangrijke financiële uitdagingen
Zoals zo vaak het geval is, zullen investeringen de verandering in gang zetten. “De overheden of grote academische instellingen kunnen de eerste aanzet doen, maar moet worden ondersteund door private financiering en filantropie,” aldus professor Barlesi. Voor steeds geavanceerdere kankerbehandelingen zijn meer financiële middelen nodig om het onderzoek verder te zetten. Aangezien de aandoeningen heterogeen zijn, zal het onderzoek zich meer richten op subgroepen van patiënten, maar hierdoor zullen de kosten van de opgestarte programma’s wel de hoogte ingaan. Publiek-private partnerships zijn van essentieel belang, maar zullen niet volstaan. “De beleggingsfondsen zullen hun steentje moeten bijdragen om meer nieuwe geneesmiddelen te vinden en ze beter te verdelen. “Hij vermeldt onder andere de Boston cluster, die “de weg vooruit” is. Deze ambitie staat garant voor snelheid en doeltreffendheid, maar is aan voorwaarden gebonden: “Financiële partijen, die meer open staan voor kansen in de gezondheidszorg, zullen moeten aanvaarden dat er aan elke vorm van wetenschappelijk onderzoek risico’s verbonden zijn. Om die vervelende onzekerheid wat weg te nemen, zullen ze een beroep moeten doen op gespecialiseerd advies. Vertrouwen zal een belangrijke graadmeter worden bij investeringsbeslissingen. “Eén ding staat als een paal boven water: de academische, industriële en financiële wereld zullen nauwer moeten samenwerken voor het algemeen belang. Fabrice Barlesi, die eerder optimistisch is, gelooft vast in de theorie waarbij silo’s worden afgebroken in het belang van de patiënten.
De weg naar herstel
Kanker, dat lang als een ongeneeslijke ziekte werd beschouwd, zou een “gewone” chronische aandoening kunnen worden. Mogen we ervan uitgaan dat de ziekte op middellange termijn helemaal verdwijnt dankzij de medische vooruitgang? “Genezing, in de strikte zin van het woord, lijkt een illusie. Desondanks kan de ziekte een “accident de parcours” worden in iemands leven dat in de meeste gevallen kan worden overwonnen. Momenteel kunnen we bijna de helft van alle kankers genezen. Dit aandeel zou tegen het midden van de eeuw kunnen oplopen tot twee derde”, aldus prof. Barlesi. Naast behandeling met geneesmiddelen alleen, zullen preventie en opleiding een belangrijke rol spelen in het beschreven proces. “Om het doel te bereiken zal de strijd tegen roken, alcoholisme of ondervoeding moeten worden ondersteund door een proactiever overheidsbeleid. Systematische vaccinatie tegen baarmoederhalskanker zal dezelfde logica volgen. “Vroegtijdige opsporing zal ook een belangrijke hefboom zijn. “Hoe eerder we de ziekte kunnen ontdekken, hoe beter we ze kunnen behandelen! Zo kunnen mensen op zijn minst sneller sociaal herintegreren en hebben ze een langere levensverwachting.” Op dat vlak zou artificiële intelligentie zowel de wetenschappelijke kennis kunnen voeden als de nauwkeurigheid van de diagnose kunnen verbeteren. “Eenvoud, toegankelijkheid en eerlijkheid zullen de drie belangrijkste factoren zijn om het vertrouwen van patiënten te winnen,” concludeert Fabrice Barlesi.
Als partner in het PRISM-project, het nationale centrum voor precisiegeneeskunde dat is opgezet door Gustave Roussy, de Université Paris-Saclay, CentraleSupélec en Inserm, in samenwerking met Unicancer en ARC , heeft Candriam zijn steentje bijgedragen in de strijd tegen kanker.Via haar netwerk van experts zal het nieuwe evoluties, projecten en nuttige oplossingen inzetten voor het algemeen belang.
(1) “Wereldwijde statistieken over kanker 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries”, International agency for research on cancer (december 2020).
(2) « Assessing national capacity for the prevention and control of noncommunicable diseases: Report of the 2019 global survey”, Wereldgezondheidsorganisatie (maart 2020).
(3) “Global costs, health benefits, and economic benefits of scaling up treatment and imaging modalities for survival of 11 cancers: a simulation-based analysis”, The Lancet Oncology (maart 2021).
