Een week als de vorige maak je niet vaak mee.
De aandelenkoers van beurslieveling Adyen verloor meer dan 40%. De Chinezen zijn gestopt met het publiceren van cijfers over de jeugdwerkloosheid, die in de zes maanden tot en met juni is opgelopen van 16,7% tot 21,3%. De Russische centrale bank verhoogde de rente tijdens een spoedvergadering met 3,5%-punt om de koersval van de roebel (zo’n 40% tegen de dollar in negen maanden tijd) te stoppen. Nederland is in een recessie beland en het CPB voorspelt een toename van de armoede volgend jaar. Van nature ben ik optimistisch, maar hier kan ik niet tegenop. Laat ik mij hier beperken tot onze eigen uitdagingen.
Enige nuance bij armoedecijfers CPB
Volgens berekeningen van het CPB stijgt de armoede onder kinderen van 6,2% in 2023 naar 7,0% in 2024, ofwel van 200.000 naar 230.000 kinderen. Uiteraard wil je dat niet en zulke cijfers zijn beschamend voor een rijk land, ook al is het percentage in 2024 iets lager dan de 7,2% van 2021. De stijging in 2024 ten opzichte van 2023 komt doordat enkele tijdelijke steunmaatregelen in principe aflopen. Maar met de verkiezingen voor de deur is het ondenkbaar dat hier geen reparaties zullen plaatsvinden.
Armoede is niet alleen een politiek en emotioneel beladen onderwerp, het is ook een lastig te definiëren begrip. Het CPB berekent de armoede op basis van de door het Sociaal en Cultureel Planbureau vastgestelde armoedegrens, die wordt omschreven als ‘niet veel, maar toereikend’.
| Stijging ’21-’24 (%) | |
| Armoedegrens | 22,3 |
| Minimumloon (H2 ’23/H2 ’20) | 18,8 |
| Inflatie | 18,6 |
| Loonvoet bedrijven per uur | 17,2 |
| Cao-lonen | 15,2 |
Cijfers uit de concept-MEV van het CPB
De tabel laat zien dat de armoedegrens over de periode ’21-’24 niet alleen forser stijgt dan de lonen en de inflatie, maar ook dan het minimumloon. Uitkeringen, die aan het minimumloon zijn gekoppeld zijn, vervullen een belangrijke rol voor het inkomen van arme gezinnen. Als de armoedegrens harder stijgt dan de uitkeringen is het niet zo verrassend dat de berekende armoede oploopt. Daarmee wil ik de armoede niet bagatelliseren. Dat de armoede in 2024 (zonder verlenging van tijdelijke steunmaatregelen) lager zal zijn dan in 2021 terwijl de armoedegrens meer is gestegen dan andere relevante variabelen is misschien toch een beetje positief.
Kwakkelende productiviteit: attentie, attentie!
Het CBS rapporteerde afgelopen week niet alleen dat ons reële BBP nu al twee kwartalen daalt. De statistici rapporteerden eveneens dat het aantal mensen met een baan blijft stijgen. Steeds meer mensen vinden hun weg naar de arbeidsmarkt. Dat is verheugend. Minder verheugend, zeg maar ronduit verontrustend is dat het toenemende aantal werkenden bij elkaar juist minder weet te produceren. In het tweede kwartaal waren 1,6% meer mensen aan het werk dan een jaar eerder, maar het reële BBP was lager. Met andere woorden, de gemiddelde arbeidsproductiviteit daalt. De grafiek laat zien dat de gemiddelde productiviteit al sinds 2017 niet meer stijgt. Er komen steeds meer laagproductieve banen, sommigen spreken van bullshit-banen, en steeds minder hoogproductieve banen. Dat is een groot probleem.
Ons staan nogal wat uitdagingen te wachten. De overheidsfinanciën dreigen zonder ingrijpen te ontsporen. Ook willen we meer huizen bouwen, de zorg verbeteren, de hiervoor besproken armoede verminderen, de defensie-uitgaven verhogen naar de NAVO-norm etc. Verder is de rente gestegen, waardoor de rente-uitgaven van de overheid zullen toenemen. En dan heb ik het nog niet eens over de grote uitgaven die we willen doen in het kader van het stikstof- en klimaatbeleid.
Het hoofd bieden aan al die uitdagingen wordt vergemakkelijkt als de economie groeit en vooral als die groei wordt gedreven door een stijging van de arbeidsproductiviteit. Dan is er extra geld te verdelen. Als de arbeidsproductiviteit niet stijgt, maar zelfs daalt, worden de uitdagingen alleen maar groter. Sociale en politieke tegenstellingen zullen nog aanmerkelijk verharden. Dit heeft alles in zich om grote maatschappelijke problemen te veroorzaken. Het is onbegrijpelijk dat de politiek, de ambtenarij en het economenvolk nauwelijks aandacht hebben voor het probleem van de inzakkende arbeidsproductiviteit.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics
