Onze arbeidsmarkt is ongekend krap. In het eerste kwartaal waren er 133 vacatures voor elke 100 werklozen. En bijna 40 procent van de ondernemers in de detailhandel zegt in hun bedrijfsvoering te worden belemmerd door een personeelstekort. Het roept diverse vragen op, zoals: “wat kunnen we eraan doen?” en “is een krappe arbeidsmarkt erg?”
Er zijn volgens het CBS bijna een half miljoen parttimers, die graag meer uren zouden werken. Dan zijn er bijna 200.000 mensen die zeggen wel beschikbaar te zijn voor de arbeidsmarkt maar toch niet actief naar werk zoeken. Maak het die mensen financieel en logistiek aantrekkelijker om te gaan werken.
Arbeidsmigratie zou ik zoveel mogelijk voorkomen en zeker beperken tot bepaalde sectoren en dan vooral de sectoren die voor onze internationale concurrentiekracht belangrijk zijn.
De arbeidsparticipatie (welk deel van de bevolking van boven de 15 tot de beroepsbevolking kan worden gerekend) kan ook nog wel wat omhoog. Als ik naar de cijfers kijk, denk ik dat dat vanzelf gaat gebeuren. In het leeftijdscohort 45-75 jaar is de arbeidsparticipatie van vrouwen aanmerkelijk lager dan die van mannen.
Onder 25-45 jarigen is dat veel minder het geval. Naarmate de huidige 25-45 jarige vrouwen de 45 passeren zal de participatiegraad in dat hoogste cohort daarom zeer waarschijnlijk toenemen. Op korte termijn hebben we daar natuurlijk niets aan.
Behalve wat we kunnen doen aan de arbeidsmarktkrapte moeten we de vraag stellen hoe erg die eigenlijk is. De arbeidsschaarste belemmert momenteel de productie van goederen en diensten. Dat zet een rem op de welvaartscreatie. Het is ook uiterst hinderlijk. Zo krijgen we bijvoorbeeld te maken met lange wachtrijen en geannuleerde vluchten op Schiphol. Restaurants zijn hele dagen dicht vanwege personeelstekorten. Het onderwijs kampt met lerarentekorten, de zorg heeft een gebrek aan verpleegkundigen en vind maar eens een loodgieter of stukadoor.
De voordelen
Toch zitten er ook voordelen aan arbeidsmarktkrapte, nog even los van de lage werkloosheid. Zo heeft de arbeidsparticipatie juist de laatste tijd een opmerkelijke opmars ingezet. In april bereikte deze de hoogste stand ooit gemeten: 74,6 procent. Kennelijk worden mensen wakker en zien ze meer kansen om economisch actief te zijn.
Een ander voordeel is dat de vooruitzichten voor kansarmen sterk verbeteren op een heel krappe arbeidsmarkt. De Amerikaanse centrale bank heeft de laatste jaren het streven naar een ‘red hot’ arbeidsmarkt zelfs tot doelstelling verheven nadat bleek dat de werkloosheid onder kansarmen onevenredig snel daalde in een krappe arbeidsmarkt, terwijl de inflatie er nou niet direct door werd opgezweept. Ongetwijfeld kost het wel enige tijd voordat ondernemers het vizier richten op die kansarmen, maar uiteindelijk gebeurt het wel.
Lonen stijgen sneller
Een ander gevolg van de krappe arbeidsmarkt is dat lonen sneller stijgen. Als dat het inflatieproces in gang houdt, is dat natuurlijk negatief. Belangrijk is dat niet voor iedereen de loonstijging in dezelfde mate versnelt. Volgens Amerikaanse statistieken stijgen de lonen van jongeren momenteel het hardst.
Dat komt ongetwijfeld doordat de banengroei het hoogst is in sectoren waar veel jongeren werken. Dat de lonen van jongeren zo hard stijgen, lijkt me ook niet verkeerd en hopelijk is dat bij ons ook zo. Misschien helpt dat die jongeren op de huizenmarkt waar ze zo vaak het nakijken hebben.
Voor mij is het belangrijkste voordeel van een krappe arbeidsmarkt dat het ondernemers dwingt om creatief te zijn, wat in feite neerkomt op het verbeteren van de productiviteit. Dat valt natuurlijk niet mee, maar je bent ondernemer of je bent het niet. Het verhogen van de productiviteit gaat niet van vandaag op morgen en kost de nodige inspanning en zeker de nodige investeringen.
Uiteindelijk moeten we echter niet vergeten dat productiviteitsstijging de belangrijkste bron is van een hogere levensstandaard. Misschien dat de huidige krappe arbeidsmarkt de productiviteitsstijging die al jaren verzwakt een impuls zal geven.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.
