Ik kijk er met stijgende verbazing naar: het plotselinge optimisme over de Europese economie. Het sleutelwoord is schuld. De Duitsers geven hun nationale oppositie tegen meer schuld op. Tegelijkertijd besluit de EU dat we onze begrotingsregels moeten oprekken ten behoeve van de herbewapening en dat we opnieuw gemeenschappelijke schuld moeten aangaan.
Dat we willen herbewapenen komt natuurlijk door de oorlog in Oekraïne, maar vooral doordat het erop lijkt dat de Amerikanen feitelijk van de Navo af willen. Over dat laatste wordt schande gesproken. Wat een ontrouwe bondgenoot is Amerika, zo wordt betoogd. Maar ja, wat is het belang van de Amerikanen bij de Navo?
Ten tijde van de koude oorlog bood het bondgenootschap een bescherming tegen het communisme. Maar dat bestaat niet meer en de koude oorlog is voorbij. Toch dragen de Amerikanen nog altijd de zwaarste lasten voor de Navo. Zij hebben decennialang fors betaald voor onze veiligheid. Waarom zijn we nooit op het idee gekomen dat ze dat zat zouden worden?
Niet fraai
De Nederlandse Tweede Kamer gaat niet akkoord met de financieringsplannen van de Europese herbewapening. Dat valt bij velen niet in goede aarde. Ik ben er al jaren een voorstander van dat we in Europa onze defensie-inspanningen opvoeren voor onze eigen veiligheid. Dat we daarvoor geld willen lenen, begrijp ik evenwel niet. Wie leent in plaats van nu voor iets te betalen, schuift een last door naar de toekomst. Het is misschien zwaar aangezet, maar nu de Amerikanen niet meer willen betalen voor onze vrijheid en veiligheid, willen we toekomstige generaties ervoor laten betalen. Fraai is anders.
In de coronapandemie hebben we de begrotingsregels ook buiten werking gesteld. Die regels gelden weer sinds eind 2023, zij het wat aangepast, zeg maar versoepeld. Vooral Frankrijk heeft moeite. Voor de pandemie beliep het Franse overheidstekort minder dan 3 procent bbp, nu ongeveer 5,5 procent. De pandemie is voorbij. Waarom lukt het de Fransen niet hun overheidsfinanciën op orde te brengen?
Gelukkig is er een nieuwe crisis en is er kennelijk een excuus om de regels weer een poosje te negeren. Je zou toch zeggen: dat moet geen gewoonte worden. Maar daar begint het wel verdacht veel op te lijken.
Misplaatste enthousiasme
Je kunt er moeilijk omheen. Er is een aanzienlijk enthousiasme voor hogere (overheids)schulden op nationaal en Europees niveau. Het lijdt geen twijfel dat oplopende begrotingstekorten de conjunctuur op de korte termijn een impuls zullen geven. Wat mij echter verbaast, is het kennelijk breed gedragen idee dat een restrictief begrotingsbeleid de belangrijkste oorzaak is van de teleurstellende groeiprestaties van de Europese economie.
Dat lijkt mij bepaald niet het geval. Er is een reeks redenen waarom de Europese economie al enige tijd achterblijft. De hoge energieprijzen zijn een belangrijk probleem, naast de vaak verstikkende regelgeving. Ook de bureaucratie en de hoge kosten die veroorzaakt worden door de voortrekkersrol die Europa wil spelen op het gebied van duurzaamheid zijn een probleem. Misschien is er zelfs een veel fundamentelere kwestie: het wantrouwen jegens mensen en entiteiten die economisch succesvol zijn.
Hoe moeilijk kan het zijn?
Ik geef direct toe dat ik nooit op het ministerie van Financiën heb gewerkt en nooit politicus ben geweest. Dus ervaring uit de eerste hand met het op orde brengen en houden van de overheidsfinanciën heb ik niet. Niet gehinderd door relevante ervaring heb ik er wel een oordeel over. In mijn bancaire loopbaan ben ik zeer regelmatig geconfronteerd geweest met de opdracht fors in de kosten van mijn afdeling te snijden. Niet fijn en niet gemakkelijk.
Hoe zit dat bij de overheid? Rekent u mee? Stel we willen de defensie-uitgaven verhogen van 2 procent naar 3 procent bbp en daarvoor niet lenen maar elders op de begroting ruimte vinden. De overheidsbegroting beslaat een kleine 50 procent bbp. Om op de begroting 1 procent bbp ruimte te vinden moeten de andere uitgaven dus ruim 2 procent naar beneden, de inkomsten ruim 2 procent omhoog of een combinatie van beide met lagere percentages.
Ik weet wel, er zijn uitgaven waar de overheid niet op kan beknibbelen. Maar toch. Wie kan nou niet 2 procent op zijn begroting korten? Als een Doge-aanpak te ver gaat, is er altijd de kaasschaaf.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.
