Onlangs nam de Tweede Kamer een motie aan waarin wordt uitgesproken dat de primaire taak van pensioenfondsen is om te zorgen voor “koopkrachtige” pensioenen en niet om activistisch of ideëel te beleggen. De regering wordt opgeroepen te bezien hoe toezichtkaders hiertoe kunnen worden aangescherpt. De motie werd met 103 tegen 47 stemmen aangenomen, een grote meerderheid.
Ik wind mij al jaren op over het ESG- of duurzaamheidsbeleid van pensioenfondsen. Daarbij bleek ik doorgaans een roepende in de woestijn. Genegeerd en ‘gecancelled’ worden was mijn lot. Dat en emmers bagger over mijn hoofd via sociale media. Nu blijkt dat ik meer dan twee derde van onze volksvertegenwoordigers aan mijn zijde vind. Een hele opsteker. Hoe kan dat nou?
Uiteraard ben ik niet tegen een betere wereld, sterker nog, ik ben er voor! Ik ben ook niet tegen duurzaamheid of duurzaam beleggen, natuurlijk niet. Maar wat is een betere wereld en wat is duurzaam? Daar kan iedereen een eigen invulling aan geven. De indieners van de motie merken terecht op dat de meeste deelnemers aan een pensioenfonds daartoe verplicht zijn. En op de beleggingsstrategie of de samenstelling van het bestuur hebben ze geen invloed.
Het pensioenfonds beheert míj́n geld. Ik stoor mij aan sommige keuzes die in het kader van het ESG-beleggen veelal worden gemaakt. Het gaat vaak om een moreel kompas. Waarom en op basis waarvan meten pensioenfondsbestuurders mij hun morele kompas aan? In mijn optiek doen die vaak wat activisten willen. Een slecht idee. Activisten zijn nuttig, maar nooit evenwichtig en nooit tevreden.
Kritische vragen
Toen ik jaren geleden in enkele beleggingscommissies van pensioenfondsen zat, stelde ik regelmatig kritische vragen als (kern)wapenproducenten werden uitgesloten van beleggingen. Mijn betoog dat onze vrijheid mede met (kern)wapens wordt beschermd maakte op de bestuurders geen enkele indruk. En dat onze militairen zich, bijvoorbeeld, wel mogen beschermen met producten van het Amerikaanse Raytheon maar dat hun pensioengeld absoluut niet in dat bedrijf mag worden belegd, vind ik idioot. Ben ik daarin nou echt de enige?
De mensheid heeft nog decennialang fossiele brandstoffen nodig. Daarvoor zijn voortgaande investeringen nodig. Voor de armste mensen op aarde is de toegang tot betrouwbare en goedkope energie die fossiel biedt van het grootste belang om aan armoede te ontkomen. En terwijl alle leden van Nederlandse pensioenfondsen dagelijks fossiele brandstoffen gebruiken, mag er volgens de meeste pensioenfondsen niet meer in belegd worden. Ik begrijp dat niet. Wat ermee wordt bereikt is mij evenmin duidelijk.
Pensioenfondsen ondervragen hun leden via steekproeven soms over de wenselijkheid van duurzaam beleggen. Een meerderheid zegt bij zulke enquêtes doorgaans duurzaam beleggen belangrijk te vinden en dat het wel wat mag kosten aan rendement. Maar als deze mensen boodschappen doen, kiest een meerderheid op basis van prijs. Interessant, dat verschil tussen de beantwoording van een enquête en het koopgedrag.
Transparantie en rechtsstatelijkheid
Pensioenfondsen zeggen dat hun ESG-beleid niet ten koste hoeft te gaan van het rendement. Dat zou kunnen. Maar het gekke is dat ze daarover in de meeste gevallen niet rapporteren. Ze passen benchmarks aan en de algemene benchmarks verdwijnen geruisloos uit beeld. Onbegrijpelijk, want van bedrijven waarin ze beleggen, wordt een hoge mate van transparantie geëist in het kader van goede governance.
De Tweede Kamer roept pensioenfondsen met een grote meerderheid op zich primair te richten op het realiseren van een koopkrachtig pensioen en niet op andere doelstellingen, omdat de meeste mensen verplicht lid zijn van zo’n fonds. Als antwoord melden pensioenfondsen dat ze hun duurzaamheidsbeleid niet zullen aanpassen en DNB zegt dat het pensioenfondsen vrij staat andere doelen na te streven dan rendement als dat in het belang van hun leden is.
Nu is er sinds de verkiezingen in november uitgebreid gesoebat over ‘rechtsstatelijkheid’. Prima hoor. Juist daarom verbaas ik mij erover dat de pensioenfondsen en DNB zo nadrukkelijk afstand nemen van 103 volksvertegenwoordigers uit de Tweede Kamer.
Han de Jong is voormalig hoofdeconoom van ABN Amro. Hij schrijft wekelijks voor Investment Officer over economie en markten. Meer informatie over zijn visie kunt u lezen op Crystal Clear Economics.
