Trump uitmaken voor een economische neanderthaler omdat hij pleit voor subsidies en tarieven is dom. Het is beter om nu te wachten met een oordeel.
Geen enkel rijk land, behalve Monaco, Vaticaanstad en Dubai, kan rijk blijven zonder een mix van industrie en dienstensector. Nederland zal binnenkort ook moeten beslissen over subsidies of over beperkingen op de vrije concurrentie. Denk bijvoorbeeld aan het overleven van onze KLM.
Vorige week vloog ik naar Bahrein, waar ik twintig jaar geleden een semester hoogleraar was en waar wij vrienden maakten. In die tijd vloog de KLM nog naar Bahrein; nu moesten we een nacht logeren in Dubai voor de korte tweede vlucht met Gulf Air. Onze KLM heeft een aantal bestemmingen in de Golf al opgegeven, en zet nu nog maar een kleinere Boeing 777-200 in voor de overgebleven vluchten naar Dubai.
KLM moet in de Golf hard concurreren, en niet alleen met Emirates op de lijn naar Dubai, maar ook met Saudia, Etihad en Qatar Airways op de verbindingen naar Zuid-Oost Azië en Australië. Naar Kuala Lumpur en Bangkok, waar wij ook veel vrienden hebben door mijn twintig jaar werk in de regio, wordt met Saudia een vlucht in businessclass privé betaalbaar, ook voor deze emeritus-hoogleraar en zijn echtgenote. Toen ik boekte was Saudia bijna de helft goedkoper dan de KLM; er vliegt een heuse kok mee aan boord en volgens Skytrax staat Saudia nu zes plaatsen hoger dan de KLM op de lijst van de beste maatschappijen.
Saudia betaalt veel minder belasting en btw dan de KLM, en de stewardessen hebben op de thuisbasis Jeddah lagere kosten van levensonderhoud dan hun collega’s uit Amsterdam. We weten ook niet zeker of de regels bij de KLM tegen leeftijdsdiscriminatie even strikt worden opgevolgd bij de concurrenten in de Golf.
Knap dat de KLM het nog volhoudt, maar als die wegzakt tot de low-cost partner van Air France, dan is het gedaan met het rijke netwerk. Frankrijk is groot in de EU en zal, denk ik, indien nodig voor het overleven van Air France verscholen subsidies gaan geven. Houden wij dan vast aan vrije concurrentie zonder subsidies of tariefbeperkingen?
Niall Ferguson, die ik bewonder als historicus, kiest hier voor de gemakkelijke weg om alle subsidies of tarieven maar direct te veroordelen als economisch achterhaald. Is het echt evident dat Canada er bijvoorbeeld fout aan doet om elektrische auto’s uit China met een 100 procent tarief te belasten? (Bron: CBC.) Of kan een rijk land als Canada rustig grote delen van de industrie laten verdwijnen?
De VS zijn extra speciaal omdat de dollar de reserve-currency is en daardoor structureel sterker is dan past bij purchasing power parity. Milton Friedman zou zeggen: ‘Prachtig, dan kunnen wij zonder enige inspanning groen papier in de vorm van dollarbiljetten exporteren en moeten de Chinezen veel harder werken om echte producten voor ons te maken.´ Hij wees op Hong Kong als voorbeeld van een vrije economie, maar intussen is dirigistisch Singapore veel rijker. Ook onderzoek over India suggereert dat rijk worden met alleen een dienstensector niet realistisch is.
Wat Trump wil, is heel goed te verdedigen. Misschien is zijn makke vooral dat hij nog geen overtuigende communicatiestrategie heeft gevonden om uit te leggen wat zijn regering wil. Lees bijvoorbeeld Christopher Caldwell en pas op om Trump helemaal te veroordelen. Dat is de wijze voorbereiding op het debat dat wij in Nederland gaan krijgen over industrie, en zeker ook over de KLM.
Eduard Bomhoff is voormalig hoogleraar monetaire economie en was in het verleden bestuurder bij twee grote pensioenfondsen.
