‘Europa gebruikt haar interne markt te weinig als politieke hefboom en militair gezien stelt het continent weinig voor. Onze democratie en vrije markt zullen langs alle kanten belaagd worden. Ondertussen is de bereidheid van het Westen om onze manier van leven te beschermen uiterst beperkt. Als we niets doen, blijven we in “het grote spel” een zwakkeling.’
Dat stelde de Belgische politicoloog en docent internationale betrekkingen Jonathan Holslag maandag tijdens het 15e Fondsevent (foto), dat de nieuwe wereldorde als thema had. Lang was het Westen de baas op het wereldtoneel, maar de limieten van die macht worden nu snel zichtbaar. ‘We hebben de pijlers van ons samenlevingsmodel verwaarloosd’, oordeelt Holslag.
Holslag, auteur van het boek Van Muur tot Muur en verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel, is van mening dat Europa een zwakkeling in ‘het grote spel zal blijven als het niet eendrachtig haar economische overwicht kan inzetten.’
Ontkoppelen van China
Onderdeel van de verdedigingsstrategie is volgens Holslag het ontkoppelen van onze economie met China. ‘Het economische beleid van China is gestoeld op het zolang mogelijk uitmelken van de wereldmarkt’, zegt Holslag. Dat zal China blijven doen ‘totdat het land groot en belangrijk genoeg is om de huidige machtsbalans omver te gooien en autonoom te opereren’.
‘De sprong die China maakte de afgelopen decennia, ging gepaard met de verwachting van het Westen dat de vrije markt omarmd zou worden’, vertelt Holslag, maar autoritaire en territoriale ambities hebben ze volgens hem niet laten varen. ‘Dat is voor de buurlanden een grote bedreiging . Dat zorgt voor een nieuwe, harde politieke realiteit.’
Ed Kronenburg, voormalig secretaris-generaal van het ministerie van Buitenlandse Zaken en ambassadeur voor Nederland in Beijing en Parijs, liet in zijn bijdrage aan het debat weten weinig in het verbreken van de banden met de Aziatische grootmacht te zien. ‘Je kan China niet wegdenken. Ondanks alle retoriek zijn er in de praktijk nog gigantische handelsbetrekkingen tussen beide landen’, aldus Kronenburg.
Europa is naïef
Kronenburg en Holslag vinden elkaar echter wel in de naïviteit van Europa ten opzichte van de geopolitiek. Kronenburg: ‘De Chinezen zijn langetermijnplanners. Het Westen was in de naïeve veronderstelling dat als het het land zou betrekken bij de WHO, we grip zouden kunnen krijgen op China. Maar vergis je niet, China verandert alleen als China dat zelf wil. Alle pogingen die in de geschiedenis zijn ondernomen om China te doen veranderen, zijn mislukt.’
Ook erkent Kronenburg dat Europa te weinig militaire middelen of wilskracht heeft om het Europese economische gewicht kracht bij te zetten. ‘Door wat er gebeurt in Oekraïne, zijn we 75 jaar terug in de tijd gestapt. We zitten in een situatie waarin Europa voor zichzelf moeten kunnen zorgen. De Chinezen zijn in 2018 begonnen met zelfvoorziening op zoveel mogelijk terreinen om de VS maar te slim af te zijn. Dat moet Europa ook doen, en snel.’
Een grootmacht als China denkt altijd vanuit macht, stelt Kronenburg. ‘Dat doen wij in het Westen beslist niet. Doorgaans hoeft dat geen probleem te zijn, maar in het huidige klimaat moet je voorkomen dat je als Europa moet kiezen tussen het Amerikaanse en het Chinese machtsblok.’
Kronenburg: ‘Europa neemt een enorm groot risico op dit moment. Wie zegt dat Amerika ons altijd militair zal blijven steunen? In het slechtste scenario zit Trump straks weer in het Witte Huis en zit Poetin in het Kremlin. Dan is Europa op zichzelf aangewezen. Daar zijn we volstrekt niet klaar voor. We zitten al in de blessuretijd.’
Rusland
Beide sprekers zijn zeer verontrust over het verdere verloop van de oorlog in Oekraïne. Volgens Holslag kan Poetin zich geen verlies permitteren en heeft het Oekraïense tegenoffensief de Russen gekrenkt in het diepste van hun eer. ‘Poetin zal de oorlog snel moeten beslechten en het is hoogst twijfelachtig of dat gaat lukken’, vertelt Holslag. ‘Het wordt waarschijnlijk een heel bloedig conflict.’
‘Zeer verontrustend is het feit dat wij in het Westen niet weten hoe de bevelslijnen van tactische kernwapens in Rusland lopen’, voegt hij toe. ‘We weten niet of er onderdelen in het Russische leger zijn die bereid zijn om dergelijke wapens in te zetten.’
‘Dankzij Biden hebben de Russen niet verder kunnen komen dan Oekraïne’, vertelt Kronenburg. ‘Maar je mag er niet vanuit gaan dat die steun er vanzelfsprekend blijft. We hebben een window of opportunity van een paar jaar om ons te bewapenen, en het zal ons waarschijnlijk niet lukken om dat vangnet te ontwikkelen in die korte tijd. Onze defensiebudgetten zijn klein, nationaal gecoördineerd en het draagvlak voor uitbreiding is absent.’
Kronenburg pleitte tijdens het plenaire ochtendgedeelte ervoor dat een beperkt aantal lidstaten van de Europese Unie de integratie versnelt, bereid is tot (vormen van) opgave van soevereiniteit en samenwerkt om tot gemeenschappelijke Europese defensie te komen.
De plenaire ochtendsessie werd besloten met een bijdrage van Eva Rovers, auteur van het pamflet Nu is het aan ons, oproep tot echte democratie. Daarin stelde zij dat de transitie naar een nieuw tijdperk meer participatie van burgers verlangt.
Gerelateerde artikelen op Investment Officer:
- China en Rusland willen wereldorde op de schop nemen
- ‘We zijn er niet in geslaagd om Rusland te civiliseren’
- Nederlandse CIO’s: ‘ook op lange termijn is dit mooi koopmoment’
