De energietransitie in Europa raast in rap tempo door, maar juist dat succes leidt tot nieuwe uitdagingen. Lange wachttijden voor netaansluitingen, file op het elektriciteitsnet en onvoorspelbare schommelingen in de energievoorziening zetten het systeem onder druk. Wat is er aan de hand? En hoe kunnen investeerders inspelen op deze ontwikkelingen?

Van voorspelbare naar grillige energieopwekking

Tot het einde van de jaren negentig werd elektriciteit bijna uitsluitend geleverd door gecentraliseerde centrales. Dit systeem was stabiel en flexibel. Hernieuwbare energiebronnen zoals wind en zon brengen juist een nieuwe dynamiek: hun productie is afhankelijk van natuurlijke omstandigheden, wat leidt tot pieken en dalen in de energielevering.

Netcongestie: een groeiend knelpunt

Het huidige elektriciteitsnet is niet ontworpen voor deze variabele energieproductie en raakt steeds vaker overbelast. Oorspronkelijk was het net ingericht om elektriciteit eenzijdig van grote centrales naar gebruikers te vervoeren. Maar tegenwoordig wekken consumenten en bedrijven zelf energie op, en leveren ze terug aan het net.

Daardoor ontstaat netcongestie: filevorming op het elektriciteitsnet. Dit probleem is in meerdere Europese landen zichtbaar en belemmert de uitbreiding van zonne- en windparken, evenals de ontwikkeling van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen.

"Het elektriciteitsnet is nooit ontworpen voor het huidige niveau van gedecentraliseerde energieopwekking", vertelt Kay van der Kooi, senior investeringsmanager bij Triodos Investment Management. "We hebben te maken met een verouderde infrastructuur, die de nieuwe realiteit nauwelijks aankan."

Slimmere infrastructuur noodzakelijk

Een fundamentele modernisering van het elektriciteitsnet is cruciaal. Dit vraagt om real-time databeheer, grootschalige energieopslag en dynamische prijsmodellen. Maar ook gedragsverandering bij gebruikers speelt een rol. "Wij denken niet na over wanneer elektriciteit het goedkoopst of meest beschikbaar is. We gebruiken het gewoon, wanneer we willen. Dat moet veranderen," concludeert Ronald Huisman, hoogleraar Duurzame energie financiering aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Investeringskansen in de energietransitie

Hoewel de uitdagingen groot zijn, biedt deze transitie ook kansen. "Waar schaarste is, is waarde," zegt van der Kooi. De volatiliteit in energieprijzen creëert mogelijkheden voor innovaties zoals batterijopslag, slimme netwerken en vraagsturing.

• Batterijopslag: Opslagsystemen kunnen energieoverschotten tijdelijk vasthouden en terugleveren bij schaarste.
• Slimme netwerken: Door gebruik van AI en data-analyse kan het net efficiënter worden beheerd.
• Flexibele energiecontracten: Nieuwe prijssystemen belonen gebruikers die hun verbruik afstemmen op de beschikbaarheid.

Sommige innovatieve oplossingen worden al uitgerold, maar de opschaling verloopt nog traag. Institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen, zoeken vaak schaalbare en relatief risicoloze investeringen, terwijl veel nieuwe technologieën zich nog in een vroege fase bevinden. "Het overbruggen van deze kloof tussen beschikbaar kapitaal en innovatieve projecten is cruciaal voor het slagen van de energietransitie," benadrukt van der Kooi.

Op weg naar een nieuw energiesysteem

De Europese energietransitie staat op een kantelpunt. De komende jaren zijn cruciaal om de infrastructuur aan te passen en financiering effectief in te zetten. Investeringen in energieopslag, slimme netwerken en flexibel energiegebruik zijn onmisbaar.

Met de juiste economische, technologische en beleidsmatige kaders blijft Europa op koers. "De technologieën om de problemen op te lossen zijn er, en de markten komen op gang. Maar we moeten ervoor zorgen dat kapitaal in de juiste richting stroomt," besluit van der Kooi.

Meer verdieping? In de nieuwste aflevering van de podcastserie Inside Impact Investing duiken hoogleraar Ronald Huisman en investeringsmanager Kay van der Kooi dieper in de Europese energietransitie. En de uitdagingen en kansen die gepaard gaan met de snelle verschuiving van fossiele naar hernieuwbare energie. Luister ‘m hier (ENG) of via je eigen podcastapp.