Volgens de Amerikaanse psycholoog Jonathan Haidt leven we in tijden van extreme stompzinnigheid. Niet omdat we dommer geboren worden, maar omdat we onszelf collectief dommer maken door sociale media en andere korte termijn prikkels. We maken ons druk over uitspraken op Twitter of over rechtszaken tussen Amerikaanse beroemdheden.
Veel daarvan is ruis: je wordt ermee lastiggevallen, maar belangrijk is het niet. Intussen zijn er allerlei lange termijnproblemen, zoals klimaatverandering, die pas laat en maar halfzacht worden aangepakt. Om nog maar te zwijgen van existentiële risico’s die nog nauwelijks op het netvlies staan (zie mijn eerdere column), maar die wel om langetermijndenken en handelen vragen – wat helaas slecht ontwikkeld is. De menselijke focus op de kortetermijnfocus is deels logisch en ingebakken, maar wel gevaarlijk. En we kunnen er wel degelijk wat aan doen.
Waarom het lastig is
Langetermijndenken is een uitdaging, aangezien de evolutie ons heeft getraind om voorbereid te zijn op urgente gevaren en minder op langzame processen. Bovendien hebben we last van status quo-bias: we zijn geneigd te veronderstellen dat dingen blijven zoals ze zijn, en voelen ons comfortabel bij het negeren van problemen die tot dusver nog geen probleem waren. Ook hebben we te maken met veel kortetermijntendensen in het systeem, zoals politici met beperkte ambtstermijnen die proberen te ‘scoren’, mensen die aandacht zoeken in (sociale) media, en natuurlijk de financiële prikkels op korte termijn.
Verder is de toekomst is nauwelijks te voorspellen. Maar dat is het punt niet: het gaat erom voorbereid zijn. Zoals Taleb het in zijn boek ‘Anti-fragile’ beargumenteert: voorspellingen en risicomodellen geven vaak schijnzekerheid, maar wat je wel kunt doen is je kwetsbaarheid voor zwarte zwanen (extreme gebeurtenissen) verminderen – bijvoorbeeld door minder verplichtingen aan te gaan en minder met schuld te financieren. Je mag dan niet weten wat de toekomst gaat brengen, maar je kunt wel met een veelheid aan mogelijke toekomsten rekening houden. Idealiter creëer je opties. Als je adaptief bent kun je in verschillende scenario’s floreren. Maar hoe zorg je ervoor dat mensen meer lange termijn gaan denken?
Oplossingen
De ideale omstandigheden voor lange termijn denken zijn moeilijk vast te stellen, maar een gevoel van missie lijkt te helpen; net als het bouwen van specifieke instellingen om de missie te beschermen en acties aan te passen aan veranderende omstandigheden. Enkele historische oplossingen om het lange termijn denken te bevorderen, illustreren dit. Zo scheidde het middeleeuwse kerkelijk recht het eigendom van de activa van de ambten die ze beheerden.
Bovendien mochten de geestelijken niet trouwen en ook geen nakomelingen krijgen aan wie ze die activa misschien wilden overdragen. Als gevolg hiervan waren de houders van dergelijke ambten meer geneigd om de activa te beheren voor de kerk op lange termijn, en minder voor hun eigen gewin. Middeleeuwse kathedralen werden in de loop van decennia of zelfs eeuwen gebouwd, gedreven door een sterk gevoel voor missie. Rond dezelfde tijd werd het bestuur van het Nederlandse waterbeheer opgezet door relatief autonome lokale gemeenschappen die urgentie voelden om te handelen (het water was een constante dreiging) en nieuwe instellingen oprichtten met de duidelijke missie om de dreiging te beheersen.
Een andere kwestie is communicatie: mensen moeten elkaar overtuigen van langetermijndoelen om ze gezamenlijk na te streven. Onderzoek vindt dat bedrijven die meer communiceren over langetermijnkwesties, ook meer langetermijngerichte investeerders aantrekken. Daarentegen richten presentaties over bedrijfsresultaten zich meestal op kortetermijnkwesties. Betrokken eigendom helpt ook: bedrijven die eigendom zijn van stichtingen die hun doel veiligstellen, blijven gemiddeld veel langer bestaan.
Maar langetermijndenken kun je natuurlijk ook op microniveau stimuleren: in je eigen privéleven, je eigen team of je eigen instelling. Verminder de ruis door het nieuws minder intensief en beter gefilterd te volgen. Stel die lange termijn doelen en dwing jezelf om ze zo nu en dan (niet te vaak!) aan te passen aan gewijzigde omstandigheden. En praat erover met anderen. Laten we onszelf weer slim maken en de grote en kleine instituties bouwen die lange termijn denken stimuleren.
Willem Schramade is oprichter en eigenaar van Sustainable Finance Factory. Hij is auteur van het boek ‘Duurzaam kapitalisme’ en verbonden als onderzoeker aan de Erasmus University.
